Het zelden buiten West- en Centraal-Afrika opduikende apenpokkenvirus is bezig aan een opmars in Europa. In Spanje en Portugal zijn ruim veertig bevestigde en vermoedelijke gevallen ontdekt, in Groot-Brittannië zijn er zeven bevestigde besmettingen en ook in Italië en Zweden zijn donderdag de eerste besmettingen gemeld. Ook in de Verenigde Staten is een infectie vastgesteld.

Mensen die geïnfecteerd zijn met het apenpokkenvirus krijgen meestal koorts en vervolgens uitslag in het gezicht, die zich daarna uitbreidt naar de rest van het lichaam. De meeste patiënten herstellen binnen enkele weken van de ziekte, maar het virus kan ook dodelijk zijn.

Volgens de gezaghebbende Nederlandse viroloog Marion Koopmans van het Erasmus MC is de uitbraak van apenpokken “zorgelijk” aan het worden. Ze wijst er daarbij op dat het uiterst ongebruikelijk is dat nieuwe gevallen opduiken in verschillende landen.

In Nederland is het apenpokkenvirus vooralsnog niet vastgesteld, meldde het RIVM donderdagmiddag.

Wat zijn apenpokken?

Het apenpokkenvirus is voor het eerst vastgesteld bij apen in 1958, vandaar ook de naam. Het is een zoötische ziekte die vooral circuleert onder apen, ratten, eekhoorns, muizen en andere knaagdieren, maar waar ook mensen door besmet kunnen raken. In 1970 werd het virus voor het eerst bij mensen aangetroffen.

De symptomen bestaan bij mensen uit onder meer hoge koorts, spierpijn en uitslag die zich vanuit het gezicht naar andere delen van het lichaam kan verspreiden, zo stelt Gezondheidsnet. Die uitslag verandert na een dag of tien in blaren en puistjes die uiteindelijk korstjes worden en van de huid vallen.

Maar het kan ook slecht aflopen. Er zijn twee hoofdvarianten van het virus. Bij de zogeheten Congo-variant overlijdt ongeveer 10 procent van de patiënten en bij de West-Afrikaanse variant 1 procent.

De incubatieperiode van apenpokken is gemiddeld twaalf dagen.

Hoe raak je besmet?

Een besmetting loopt volgens de Wereldgezondheidsorganisatie WHO over het algemeen via bloedcontact en via ademhalingsdruppels die via ogen, neus, mond en een beschadigde huid kunnen binnendringen. Zonder symptomen kunnen mensen de infectie niet aan elkaar doorgeven.

De meeste gevallen die onlangs zijn vastgesteld in Europa zijn het gevolg van seks tussen mannen, maar dat betekent volgens gezondheidsonderzoeker Michael Head van de Universiteit van Southampton niet dat de ziekte "seksueel overdraagbaar" is zoals het HIV-virus. "Het gaat hoogstwaarschijnlijk meer om het nauwe contact tijdens de seksuele activiteit, vooral het langdurige huid-op-huid-contact, dat zorgt voor de overdracht", zegt hij tegen The Guardian.

Wat kun je ertegen doen?

Er zijn geen specifieke behandelingen voor apenpokken, maar de symptomen van koorts, pijn en hoesten kunnen wel worden verlicht door medicatie.

Wel blijkt het algemene pokkenvaccin dat vroeger werd toegediend bescherming te bieden tegen besmetting. Het bestaande vaccin tegen pokken zou zo’n 85 procent effectief zijn tegen apenpokken.

De Verenigde Staten hebben uit voorzorg al zo'n 13 miljoen doses van het pokkenvaccin besteld, meldt de website Precision Vaccinations. Die zullen pas vanaf volgend jaar geproduceerd en geleverd worden door de Deense farmaceut Bavarian Nordic A/S.

Waarom verspreidt het virus zich nu ineens?

Normaal gesproken wordt er slechts zeer incidenteel een geval vastgesteld in Europa en de VS, maar nu ineens tientallen besmettingen tegelijk. "De apenpokken zoals we die kennen zijn niet zo besmettelijk. De vraag is daarom: is er iets bijzonders aan de hand dat deze situatie kan verklaren?", stelt viroloog Marion Koopmans in het AD. "Een erg ongewone index, die veel directe contacten heeft gehad bijvoorbeeld? Of is er iets ongewoons aan het virus?"

De Britse gezondheidsexpert Jimmy Witworth van de London School of Hygiene and Tropical Medicine zegt tegen persbureau Reuters dat de uitbraken mogelijk kunnen worden verklaard uit het opheffen van de reisbeperkingen van de coronapandemie.

Volgens Witworth moet de verspreiding van apenpokken goed in de gaten worden gehouden, maar is er geen reden voor paniek. "Dit wordt geen wereldwijde epidemie zoals Covid-19, maar het is een serieuze uitbraak van een serieuze ziekte die we serieus moeten nemen."

LEES OOK: 8 simpele tips om je immuunsysteem te versterken